Antik Merdivenler

Uzun ekseni kuzey-güney doğrultusunda uzanan eliptik bir akropol olan İmadiye / Amedi şehrine batıdan çıkış, iç kalenin güneyindendir. Yükselen patikada çok sayıda dönemeç bulunmaktadır ve yukarıdaki Musul Kapısı'na ulaşmak için bir saatten daha uzun bir süre tırmanmak gerekmektedir. Başlangıçta basit bir toprak patika halinde olsa da, yol boyunca ara ara işlenmiş taşların bulunması muhtemel bir mimari müdahaleye işaret etmektedir. Üst kısım, son dönemeçlerle beraber, taş döşem ve basamaklıdır. Bir kaya öbeği ve modern bir evin inşa edildiği alan, patikanın üst kısmının başlangıcını belirler. Taş döşemin erken evreleri gevşek yerleştirilmiş taşlardan oluşur, ve belirgin genişlik ya da eğime sahip değildir. Yerleştirilen bazı taşlar daha özenle konmuş ya da daha iyi korunagelmiştir. Bazı alanlar sadece taş döşemelidir ve basamaklandırılmamıştır. Merdivenin yapımı esnasında aynı tip beyaz taş kullanılmıştır. Boyut ve şekil olarak değişkenlik gösteren kaldırım taşları esas olarak işlenmemiş ya da sadece hafif işlenmiş haldeyken, basamağın taşları işlenmiş daha büyük bloklardan oluşmaktadır. Yer yer eski kaide delikleri görülmektedir.

Patikanın en iyi korunan kısmı, Bahdinan Kapısı'ndan önceki son dönemecin ilerisinde, uçurum boyunca güneye doğru ilerleyen ve Part dönemine ait kayalara oyulmuş üç rölyefin yanından geçen basamaklı bölümdür. Rölyeflerden ilki, görünürlülüğü en yüksek olacak şekilde, tam olarak dönemecin olduğu yere yerleştirilmiştir (bkz. çizim; bkz. genel görünüş; bkz. fotogrametrik modelleme). Merdivenin bu bölümünde, her basamağın önü tek sıra dikdörtgen formunda, kabaca şekillendirilmiş taşlarla döşenmiştir. Basamakların gerisini dolduran kaldırım taşları ise daha küçüktür ve daha gelişigüzel yerleştirilmiştir. Son yıllarda, kapıya yakın alanlarda taş işçiliğini korumak amacıyla bu basamakların çoğuna beton dökülmüştür. Patikanın bu son kısmı boyunca, Bahdinan Kapısı'nın restore edildiği 1970'lerde inşa edilen bariyer yakın zamanda değiştirilmiştir.1 Eski fotoğraflara bakıldığında bariyerin daha gevşek düzenlenmiş taşlardan oluştuğu görülmektedir. Merdiven, Musul Kapısı boyunca güneye devam eder (bkz. genel görünüş), doğuya doğru ise dönemeçle şehre yönelir (bkz. genel görünüş).

Merdivenler, MAH ekibi tarafından yakından incelenerek kazı çalışması olmadan çizim yapılmıştır.2 Merdivenlerin, Part kabartmalarıyla aynı dönemde yapıldığı sonucuna varılmıştır. Akropol bu dönemde surlarla çevrilmiş olabilir, ancak bu sonuca ulaşmak için görsel kanıtların yorumlanması gerekmektedir. Üst basamaklara ait bariyerin hemen altındaki büyük istinat duvarı, sıra sıra döşenmiş, kabaca kare şekilli kesme bloklardan oluşmaktadır. Daha yukarıda, Bahdinan Kapısı'nın bitişiğinde de benzer bir duvar örgüsü bulunur, fakat farklı bir şekilde inşa edilmiş başka bir duvarla örtülmüştür. Bu ikincil duvar muhtemelen Zengi dönemine aittir (yaklaşık MS 12. yüzyıl); bu nedenle diğer duvarın Zengi döneminden önceki bir tarihte inşa edilmiş olması gerekir. Bu eski surların antik dönemde, rölyefler ve merdivenler ile aynı zamanlarda mı, yoksa Zengiler’in yerleşimi işgalinden önceki başka bir dönemde mi inşa edildiği kesin değildir: İmadiye / Amedi, orta çağın başlarında da önemli bir kaleydi (bkz. İmadiye / Amedi yerleşim yeri). Ancak bariyerin altındaki duvarın istinat duvarı işlevi gördüğü göz önüne alındığında, desteklediği merdivenle aynı zamanda inşa edilmiş olması muhtemeldir.

Kalenin doğu tarafına çıkan yol boyunca bir taş merdiven daha inşa edilmiştir. Bu yolun 20. yüzyılın başlarında yıkılmasından dolayı yapı büyük ölçüde kaybolmuştur. Merdiven 19. yüzyılın sonlarında, Zibari Kapısı'na doğru çekilmiş bir fotoğrafta belgelenmiştir. Görünüşe göre doğu merdiveni ile batıdaki benzer taşlar ve teknikle inşa edilmiş, ve yüksek ihtimalle çağdaştırlar.

• 1. Kapının yeniden inşasından önceki durumu gösteren 1972 yılına ait fotoğraflarda, bariyerin olmadığı görünüyor. 1990’lara ait fotoğraflarda ise bariyer görülmektedir, fakat bugünkü yüksekliğine henüz ulaşmamıştır.
• 2. Merdiven, Dohuk Eski Eserler Müdürlüğü ve Kürt Arkeoloji Örgütü (KAO) ile işbirliği içinde yürütülen ikinci bir Columbia Üniversitesi projesinin parçasıdır. Amedi restorasyon projesi de Zainab Bahrani tarafından yönetilmektedir ve ilk çalışma sezonuna 2019'da başlanmıştır. Bu ilk sezondaki çalışmalar, yayınlanacak ön raporda detaylandırılacaktır.