Malabadi Köprüsü

Malabadi Köprüsü, güneye doğru akan Batman Nehri boyunca doğu-batı yönündedir (bkz. genel görünüş). 150 m uzunluğunda, kremsi beyaz kalker kesme taş bloklardan yapılmıştır. Tasarımı asimetriktir ve arazinin doğu ve batı kıyılarındaki farklı engebesi nedeniyle üç bölüme ayrılmıştır. Batı bölümü, nehrin batı kıyısına güneybatı yönünde yaklaşır. Köşeli bir dönüşle, ana kemeri oluşturan orta bölüm, nehrin üzerinden dik olarak batıya doğru uzanır. Doğu yakasının birkaç metre ötesinde, köprü yeniden güneybatıya doğru açı yapmaktadır ve bu üçüncü, doğu bölümü birincisine paralel uzanır. Köprünün etkileyici genişliği (7 m), üst yüzey boyunca trafik için geniş bir yol sağlar. Kaldırım, farklı boyutlarda kesme taşlardan yapılırken, orijinal olarak demirden olan korkuluk duvarları daha kaba bloklardan inşa edilmiştir.

Bu bölgenin çeşitli geleneksel taş köprüleri ya yuvarlak ya da sivri kemerlidir; Malabadi'nin ana kemeri sivridir ve tepe noktasında 19 m yüksekliğindedir. Kemerinin 38,6 m'lik açıklığı ile karşılaştırılabilir köprüler arasında en genişlerinden biridir: sadece Hasankeyf'teki yıkık köprünün (ve şimdi su altında kalan) kemer açıklığı onu geçmektedir. Bu açıklık nehrin genişliği boyunca uzanır. İnşasında kullanılan ahşap iskele için çift sıra kilitleme delikleri, kemer iç yüzlerinde, yatay silmelerin altında görülmektedir. Kavisli bir arkevoltu olan kemer, taş yapının genelinden yaklaşık 15 cm içeridedir. Kemer üstü dolgusundaki küçük pencereler, üst yoldaki bir kapı aracılığıyla ulaşılan iki iç odanın konumunu gösterir; yaklaşık 4,5 m ve 5,3 m boyutlarındaki bu sade mekanlar, gezgin Evliya Çelebi (17. yüzyıl) tarafından gezginler için misafir odaları olarak tanımlanmıştır (bkz. genel görünüş; “Eski Yayınlar”). Ana kemerin batısında, köprünün orta bölümü kuzeyde dalgakıranlarla çevrili 3 m genişliğinde bir taşkın kemeri ve güneyde tek bir yuvarlak paye içerir. Batı bölümünde, köprü ana kemere doğru yükseldikçe yükseklikleri artan üç kemer bulunur. Doğudaki kayalık kısımda ise sadece bir küçük yuvarlak kemer bulunmaktadır.

Köprünün tasarımı, esas olarak ana kemerin batısındaki orta bölümde bulunan mimari ve kabartma süslemelerle detaylandırılmıştır. Güney cephesinde daha fazla bezeme bulunur. Burada kemer, geometrik motiflerle taçlandırılmış konik kolon başlarına sahip gömme sütunlarla çevrilidir. Her iki taraftaki kör kemerler, yukarıdaki kiriş ile birlikte dekoratif bir kemer oluşturur. Bu birimin doğusunda büyük, yuvarlak bir payanda yer alır. Kemer hizasında, payanda duvara doğru eğimlidir, ardından üzeri dikdörtgen bir niş olacak şekilde yukarıya doğru devam etmektedir. Niş içindeki kabartma heykel oldukça yıpranmıştır, ancak üstte bir güneş diski açıkça görülmektedir; alt yarısında muhtemelen bir aslan olan dört ayaklı bir hayvan tasvir edilmiş gibi görünmektedir.1 Köprünün kuzey tarafında, tabanında talimar olan bir payanda vardır; birlikte, bu çift payandalar, batı odasının girişinin altındaki alanı destekler; bunun üzerinde, köprüye bir tür geçit işlevi gören bağımsız bir kemer bulunur. Kuzeyde biraz daha küçük bir talimar, taşkın kemerinin karşı tarafında durmakta ve üzerinde bir figür grubu taşımaktadır. Tepesinin üzerindeki bloklarda kabartma ile tıknaz bir insan figürü resmedilmiştir. Üst kısmındaki dikdörtgen pano, biri ayakta, diğeri oturmakta olan sivri başlıklı iki figürün daha tasvir edildiği kabartmayı çerçeveler. Önemi bilinmeyen bir hareketle bu iki figür kollarını birbirlerine doğru uzatırlar.

• 1. Bkz. Fügen 1976, 101.