Gunduk Kabartmaları

    Alan Bilgisi

    Gunduk kabartmaları bir yamaç mağarasının yanında, girişinde ve içindeki kaya yüzeyine oyulmuş görsellerdir. Mağara, Aqrah'ın birkaç km kuzeybatısında ve Dohuk'un yaklaşık 100 km güneydoğusunda bulunan aynı adı taşıyan köyün batısında yer almaktadır. Mar Audisho'nun manastırı Gunduk'un kuzeyindeki bir höyüğün üzerindedir.

     

    Panel 1 ve 2, mağara girişinin yaklaşık 12 m solunda, yamaçta üst taraflara oyulmuştur. Panel 1, diğerine nazaran daha yukarıdadır, ve mağara tabanından yaklaşık 15 m yükseklikte yer almaktadır. Birlikte ele alındığında, iki panel yaklaşık 3 m genişliğinde ve 6 m yüksekliğinde bir alanı kaplamaktadır. Panel 1'in sağ tarafında, solda ayakta duran bir avcı ve sağda diz çökmüş bir yaban keçisi olmak üzere profilden iki figür görülmektedir; avcının solundaki alan düz değildir ve başka figürler de oyulmuş olabilir, fakat günümüze ulaşmamıştır. Panel 2, Panel 1'in altında, hafifçe çıkıntı yapan bir kayaya oyulmuş kabaca yatay, bir dizi küçük boyutlarda temsil edilmiş antropomorfik figür içermektedir. Panel 3, mağara girişinin yaklaşık 8 m sağında, mağaranın içine oyulmuş bir seri figür içerir; ayrıca, bu figürlerin biraz sağında bir hayvan tasvir edilmiştir. Panel 3, diğer ikisinden daha iyi korunmuştur, ancak kaya yüzeyinden aşağı akan suyun bıraktığı kalsiyum karbonat birikintileri nedeniyle ayrıntılar net değildir.

    Panel 1'in bazı bölümleri ve Panel 2'nin çoğu, 1994 yılında kabartmanın arkasında altın olduğuna inanan kişilerce gerçekleştirilen bir patlama nedeniyle ciddi şekilde hasar görmüştür. Kayıp rölyef parçalarından bazıları hala alana dağılmış durumdayken, diğerleri toplanarak Dohuk'taki müzeye götürülmüştür. Bu sebeple, kabartmaların aşağıda sunulan tasvirleri, alana ait tarihi çizimler ve fotoğrafların yanı sıra çeşitli bilimsel analizlere dayanmaktadır.

    Panel 1:

    Panel 1, bozuk bir çerçeve içine oyulmuştur. Yukarıda bahsi geçen avcı figürü, uzattığı ve hafifçe bükülmüş kollarıyla sağa dönük durmaktadır. Belinde iki yatay çizgiyle gösterilen bir kemer ve etek giyer. Avcının kafası (ve olası başlığı) kayıptır. Avcı tarafından fırlatılan bir mızrak, önündeki erkek keçinin arkasından yukarı doğru yükselir. Keçi hala arka ayakları üzerinde durur ama ön ayakları üzerine düşer. Bu panel, karşılaştırmalı ikonografi ve üslup temelinde kabaca Geç Uruk veya erken/orta Erken Hanedanlar Dönemi'ne (yaklaşık MÖ 3200–2500) tarihlenmiştir. Bu tarihleme doğruysa, bu kabartma Yakın Doğu'da şimdiye kadar tespit edilen en eski büyük kaya kabartmalarından biridir.

    Panel 2:

    Panel 2, Erken Hanedanlık ziyafet sahnesinin bir versiyonunu resmeder. Bu tür bir sahne, özellikle güney Mezopotamya ve İran menşeli mühürler ve diğer eserler üzerinde çokça kullanılmıştır. Panelin en göze çarpan öğesi, kompozisyon alanının ortasına yakın bir taburede sola dönük oturan, muhtemelen erkek olan kel bir figürdür. Büyük olasılıkla, ucu başının önünde görülebilen bir kamışla içki tüketmektedir. Layard, al-Amin ve Börker-Klähn tarafından yayınlanan çizimlere göre daha solda, sağa bakan bir başka oturan figür vardır. Bu figürdeki saç izleri, kadın olabileceğini düşündürür. İki figür arasında bir kap olarak tanımlanabilecek bir nesne vardır. Kabın üzerinde genellikle çocuk olarak yorumlanan iki küçük figür bulunur.

    Oturan ikilinin sol tarafında, yüzü sağa dönük ve vücudunun önünde bir şey tutan, ayakta duran bir figür, muhtemelen bir çocuk, vardır. Kompozisyonun en solunda ise, sağa dönük ve ellerini kaldırmış, uzun bir elbise giyen başka bir figür daha bulunur. Oturan figürlerin karşı tarafında, sağlarında, uzun cüppeli, sola dönük, ellerini kaldırmış bir figür daha vardır. Bu figürün kafasında bir şey tutuyor olması, belki de daha sağdaki bir gruptan ziyafete malzeme getiriyor olması mümkündür. Bu grup, muhtemelen bir hayvanı kesen iki adamı temsil etmektedir.

    Panel 3:

    Panel 3'ün en solunda, sağa doğru hareket eden bir hayvan (muhtemelen bir kedigil) vardır. Ardında, oturan bir figür betimlenmiştir: uzun bir elbise giyen ve başında veya başlığından çıkan iki boynuzu olan sakalsız, uzun saçlı ve muhtemelen bir kadındır. Bu figür sağa bakar. Sağ kolu kucağındadır ve sol kolu muhtemelen bir yaban keçisinin boynuna veya sakalına dokunur. Keçi arka ayakları yerde, sola doğru zıplamaktadır; sağ ön ayağı kadın figürün dizine dayalı olabilir, sol ön ayağı ise aşağıdadır. Bu keçinin, sırtının arkasına veya daha aşağısında bir noktaya kıvrılan belirgin bir boynuzu vardır. Arkasında çok daha küçük bir hayvan, belki de bir oğlak bulunur. Bu küçük figürün de yüzü sola dönük ve başı geriye eğiktir; ön ayakları muhtemelen daha büyük keçinin sağrısına dayalı olarak arka ayakları üzerinde dikey olarak zıplıyor gibi görünür.

    Oğlağın dikey olarak üzerinde, gagası solda ve açık kanatları olan ve muhtemelen pençelerinde bir şey tutan bir kuş betimlenmiştir. Oğlağın sağında, ayakta ve sola dönük, büyük başlı ve küçük kulaklı başka bir hayvan bulunur. Karnının altında, sağa bakan daha küçük bir hayvan ya da bir çift hayvan bulunmaktadır, ve klasik bir inek-buzağı kompozisyonunda emziriyorken resmedilmiştir. Hayvanın burnunun ve kulağının şekli, arkasında duran insan figürüne göre boyutu nedeniyle, domuz olarak yorumlanmıştır. Hayvanın arkasında sola bakan, uzun bir elbise giymiş bir insan figürü vardır, muhtemelen omuzlarının arkasındaki çizgilerle belirtildiği üzere uzun saçlı bir kadındır. Kollarını hayvanın arkasına uzatır.

    Birçok Erken Hanedanlık dönemine ait silindir mühürler, Gunduk Panelleri 2 ve 3'ün temalarını, üst sırada bir ziyafet ve alt sırada bir grup hayvan olmak üzere, birleştirir.

     

    ”Tanım ve İkonografi' genel kaynakları: Layard 1853, 368–369; Bachmann 1927, 28–31; al-Amin 1948; Börker-Klähn 1982, 75–76, 234 (no. 274–276); Reade ve Anderson 2013, 84-92.

    Gunduk'taki mağara ve su kaynağı, antik Yakın Doğu bağlamında tipik olarak kutsallık ve doğaüstü ile ilişkilendirilen doğal öğelerdir. Bu, kabartma panellerinin görünüşte dini temalarıyla da uyumludur. MÖ üçüncü binyılda bu kabartmaların eklenmesi, Gunduk'un bu zamanda kutsal bir yer olarak işlev gördüğünü gösterir. Gunduk'un Orta ve Yeni Assur dönemlerinde de dini bir yer olarak kaldığı düşünülür.

    Gunduk, kutsal atıflarını antik çağdan sonra da koruyagelmiştir. 1853'te Austen Henry Layard tarafından bildirildiği gibi, Gunduk köyünün Asuri Hıristiyan sakinleri mağarayı Aziz John ile ilişkilendirmiştir—yerel adı “Guppa d'Mar Yohanan” (Aziz John Mağarası). Ayrıca üstteki görseli Aziz John'un atıyla resmedilişi olarak, alttakini ise bir kilise töreni tasviri olarak yorumlamıştırlar. Günümüzde mağaranın herhangi bir dini veya manevi işlevi yoktur, yerel çobanlar tarafından kullanılmaktadır.
     

    'Tarihçe' genel kaynakları: Layard 1853, 368–369; Reade ve Anderson 2013, 92–97.

    George Percy Badger, Nisan 1850'de Gunduk'u ziyaret etmiştir, ve burada bir yaban koyunu veya dağ keçisi mızraklamakta olan bir adamı betimleyen kabartmaları olan bir mağarayı ve bunların altında çeşitli pozlarda duran altı figürden oluşan bir kafileyi yayınlamıştır.1 Austen Henry Layard alanı Temmuz 1850’de ziyaret etmiş ve geniş bir doğal mağaranın ağzına oyulmuş iki kabartma heykeli tasvir etmiştir.2 Yarım yüzyıl sonra, Mayıs 1914'te Walter Bachmann mağarayı ziyaret ederek bölgenin bir taslağını çizmiş ve kabartmaları fotoğraflamıştır.3 1937 ile 1947 yılları arasında arkeologlar ve fotoğrafçılar mağarayı ziyaret etmiştir ve bu esnada üçüncü panel belgelenmiştir.4

    • 1. Badger 1852.
    • 2. Layard 1853.
    • 3. Bachmann 1927, 28–33 ve lev. 32.
    • 4. İlk olarak el-Emin 1948'de yayınlandı; bkz. Reade ve Anderson 2013, 83.

    Bu anıttaki erken çalışmalar için ayrıca bkz. Reade ve Anderson 2013, 78-83.

    Al-Amin, M. 1948. “Archaeological Discoveries in the North of Iraq.” Sumer 4: 180–219. 

    Al-Haik, Albert R., Henry Field, and Edith M. Laird. 1968. Key Lists of Archaeological Excavations in Iraq, 1842–1965. Coconut Grove, FL: Field Research Projects.

    Bachmann, Walter. 1927. Felsreliefs in Assyria, Bawian, Maltai und Gundük. Wissenschaftliche Veröffentlichung der Deutschen Orient-Gesellschaft 52. Leipzig: J. C. Hinrichs.

    Badger, George Percy. 1852. The Nestorians and Their Rituals. London: J. Masters. 

    Börker-Klähn, Jutta. 1982. Altvorderasiatische Bildstelen und vergleichbare Felsreliefs. Baghdader Forschungen 4. Mainz am Rhein: P. von Zabern.

    Calmeyer, Peter. 1971. “Gunduk.” Reallexikon der Assyriologie 3: 722.

    Layard, Austen Henry. 1853. Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon. New York: G. P. Putnam.

    Reade, Julian E., and Julie R. Anderson. 2013. “Gunduk, Khanes, Gaugamela, Gali Zardak - Notes on Navkur and Nearby Rock-Cut Sculptures in Kurdistan.” Zeitschrift für Assyriologie 103: 69–123. 

    İçerik
    Helen Malko (2016)
    İçerik Güncellemesi
    Matthew Peebles (12/3/19)