Alan Bilgisi
Jerwan Su Kemeri dünyanın bilinen en eski su kemeridir. Ninova'nın kuzeyinde, Irak'taki modern Musul şehrinin karşısı kıyısında yer almaktadır. Asur kralı Sennacherib (Sanherib) (h. M.Ö. 704–681) tarafından yaptırılan su kemeri için oldukça ileri seviye mühendislik ve inşaat teknikleri kullanışmıştır. Sennacherib’in, başkenti Ninova'ya su sağlamak için inşa ettirdiği hidrolik sistemin bir parçası olarak bu su kemeri, suyu bir vadiden taşımaktaydı.
Görseller
Tanım ve İkonografi
”Tanım ve İkonografi' genel kaynakları: Bachmann 1927; Jacobsen ve Lloyd 1935, 6-18.
Yazıtlar
Su kemerinin bulunduğu yerde çivi yazılı yazıtlar bulunmuştur. Bunlardan bazıları su kemeri için özel yaptırılmış ve yerinde bulunmuştur, diğerleri ise diğer binalardan devşirilerek kullanılmıştır.
- Yazıt A, burada bulunan yazıtların en kısasıdır. Metni şöyledir: “Dünyanın kralı, Asur kralı Sanherib'e aittir.”1 Yazıt A, Asur ve Babil yapılarında bulunan tuğla yazıtlarına benzemektedir. Bu yazıtların içeriğinden ve duvar örgüsü içindeki tipik konumlarından, yapı yıkılana kadar okunmaları istenmediği anlaşılır.
- Yazıt B, su kemerinin standart yazıtıdır, Sanherib'in çeşitli nehirlerden ve dağlardan su çekmesini ve beyaz taş bloklardan yaptırdığı bir köprü üzerinden bu suyu geçirmesini kaydeder.2 Yazıt yapının birçok yerine, özellikle kuzey tarafına oyulmuştur; her payandada ve her girintide ve ayrıca her dalgakıranda (ayakta kalan kısımdan da anlaşılacağı gibi) bulunur. Yazıt görünür olması amaçlandığından, işaretler büyük ve dikkatli bir şekilde kazılmıştır.
- Yazıt C, yukarıdaki standart yazıtın kısaltılmış halidir.3 Yazıt A gibi, bu yazıtın da konumundan dolayı, yapı sağlam ve kullanımdayken okunması beklenmediği anlaşılır.
- Yazıt D, su kemerinin güney cephesi yeni bir duvar sırası ile güçlendirildiğinde (bilinmeyen bir tarihte meydana gelmiştir) yapıya eklenen, muhtemelen başka binalardan devşirilmiş bir grup yazıtlı taştan oluşmaktadır. Birbiriyle bağlantısız olan bu yazıtlar kötü durumdadır, ancak bazı parçaların transkripsiyonu yapılmıştır.4
- 1. Jacobsen ve Lloyd 1935, 19.
- 2. Metin için bkz. 'Sennacherib 226': http://oracc.museum.upenn.edu/rinap/rinap3/corpus/
- 3. Metin için bkz. 'Sennacherib 227': http://oracc.museum.upenn.edu/rinap/rinap3/corpus/
- 4. Metin için bkz. 'Sennacherib 228': http://oracc.museum.upenn.edu/rinap/rinap3/corpus/
'Yazıtlar' genel kaynakları: Jacobsen ve Lloyd 1935, 19–30; Grayson ve Novotny 2014, 317–326 (no. 224–228).
Tarihçe
Sennacherib'in yazıtlarının da belirttiği gibi, su kemeri Ninova ve çevresine su sağlamak için inşa edilmiştir. Kuzeyde Gomel Nehri boyunca bir savakta başlayan Khinnis sistemi olarak bilinen düzeneğin bir parçasıydı.
Su kemeri harabeye döndükten sonra, yapının güney kısmında, kemerlerin doğusunda Jerwan adında küçük bir köy inşa edilmiştir fakat bu köyde günümüzde yerleşim yoktur. Mevcut arkeolojik alan, dünyanın bilinen en eski su kemeridir.
Eski Yayınlar
Austen Henry Layard, 19. yüzyılın ortalarında Jerwan'ı ziyaretinde su kemerini tasvir etmiştir.1 Diğer birçok erken gezgin ve arkeolog da bölgeyi ziyaret etmiştir. Bunlardan biri 1904’te Khinnis'e giderken burda durarak su kemerini fotoğraflayan L. W. King’dir.2 Hem Layard hem de King, kalıntıların bir yola ait olduğunu düşündüler. Ancak King, Jerwan'ın yaklaşık 3 mil güneydoğusundaki Mahad köyünde bulduğu yazıtlara dayanarak harabeleri Sanherib'e atfetmiştir. King'e ek olarak, A. T. Olmstead görünüşe göre Jerwan'dan geçti ve burayı “üzerinde kanal olan yükseltilmiş taş bir yol' olarak tasvir etti.3 Walter Bachmann, 1914'te bölgede sistematik bir yüzey araştırması yürüttü ve kalıntıları kazmadan kayıt altına aldı.4 I. Dünya Savaşı'ndan sonraki on yıllarda, birkaç gezgin ve bilim insanı bölgeyi ziyaret etti ve 1930’larda Seton Lloyd ve Thorkild Jacobsen tarafından yürütülen arkeolojik kazılar yoluyla su kemerinin genel hatları ve kanalın güzergahı belirlendi.5
Seçilmiş Kaynakça
Bachmann, Walter. 1927. Felsreliefs in Assyria, Bawian, Maltai und Gundük. Wissenschaftliche Veröffentlichung der Deutschen Orient-Gesellschaft 52. Leipzig: J. C. Hinrichs.
Boehmer, R. M. 1997. “Bemerkungen bzw. Ergänzungen zu Gerwan, Khinis, und Faidhi.” Baghdader Mitteilungen 28: 245–249.
Grayson, A. Kirk, and Jamie Novotny, eds. 2014. The Royal Inscriptions of Sennacherib, King of Assyria (704–681 BC). Vol. 2. Winona Lake, IN: Eisenbrauns.
Jacobsen, Thorkild, and Seton Lloyd. 1935. Sennacherib’s Aqueduct at Jerwan. Chicago: Oriental Institute Publications.
Layard, Austen Henry. Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon. London: J. Murray, 1853.
Olmstead, A. T. 1923. History of Assyria. New York: C. Scribner's Sons.
Reade, Julian E. 1978. “Studies in Assyrian Geography I: Sennacherib and the Waters of Nineveh.” Revue d'assyriologie et d'archéologie orientale 73: 47–72.
Ur, Jason. 2005. “Sennacherib’s Northern Assyrian Canals: New Insights from Imagery and Aerial Photography.” Iraq 67: 317–345.