Rabban Hürmüz Manastırı

Rabban Hürmüz manastır kompleksine, tepesinde oyma haç bulunan kemerli bir giriş kapıdan girilir. Üzerinde manastırın adını da belirten yazıtlar (Süryanice, Arapça ve İngilizce) vardır. 1930'lara kadar, bu girişin sağ tarafında azizin iyileştirici gücünü simgeleyen bir yılan kabartması vardı. Bu girişe ek olarak, manastırın aslen doğu tarafında ovalara inen iki girişi daha vardı. Depremler ve diğer doğal afetler nedeniyle manastırın doğu kısımları ağır hasar görmüş ve o taraftaki girişler ihmal edilerek terk edilmiştir.

Ana girişten, ziyaretçilerin dinlenebileceği ve ovanın manzarasına bakabileceği küçük bir açık avluya geçilir; bu avluda bir kilise ve misafirhane bulunur (bkz. genel görünüş). Eski fotoğraflarda bu konuk odasının duvarında sarı bir kaplan ve kara bir yılanın üzerinde büyük bir kuş, muhtemelen bir şahin, resmi görünüyor. Üç hayvanın ortasında Süryanice yazıtlı mermer bir levha bulunuyordu. Mermer levha 1931'e, sarı şerit ise 1936 veya 1939'a tarihlendirilmektedir ve sonradan eklendikleri düşünülmektedir. Odada ayrıca beyaz zemin üzerine siyahla boyanmış çeşitli Süryanice yazıtlar vardır.

Manastırda, bir çan kulesi ve mezarlık da dahil olmak üzere, farklı tarihlere ait çeşitli yapılar vardır. Manastırın kiliseleri çeşitli onarımlardan geçmiş ve tarih boyunca çeşitli saldırıların ardından yeniden inşa edilmişlerdir. Yapılar arasında modern bir kilise, birkaç eski kilise ve diğer dini mekanlar bulunur; en göze çarpan yapılar ve mekanlar aşağıda tasvir edilmiştir.

Kutsal Üçlü Şapeli:
Giriş avlusundan küçük bir kapı ile ulaşılan Kutsal Üçlü Şapeli, manastırdaki kiliselerin en büyüğü ve en yenisidir. Antik kilisenin harabeye dönmesinden dolayı 20. yüzyılın başlarında yıkılıp yeniden inşa edilmiştir. 1934 yılına kadar kilisede üzerinde timsah başlı yeşil bir yılan, yeşil ve kırmızı bir kaplan ve sarı ve siyah diğer süslemelerin resmedildiği orijinal taş sunağı kullanılmaktaydı; sunakta ayrıca bazı Süryanice yazıtlar da bulunuyordu.1

Modern kilisenin iç kısmı geniş bir nefe ve yüksek tavana sahiptir (bkz. genel görünüş). Duvarlar mermerden yapılmıştır ve sunak beyaz alçıtaşından oymalarla bezelidir; Süryanice yazıtlar siyah boya ile yazılmıştır. Sunağın ortasında Rabban Hürmüz’ü tasvir eden bir resim vardır. Şapelde ayrıca yakın zamana ait İsa ve Meryem'in resimleri ve heykellerinin yanı sıra Süryanice yazıtlar da bulunur.

Şapelin girişinin karşısında yer alan Süryanice yazıtlı iki siyah mermer levha özellikle önemlidir. Üst levha, bu kilisenin tarihini, depremle yıkılan önceki binayı MS 1666 tarihine kadar belgelemektedir. 1846'da yapı yeniden inşa edilmiş ve 1849'da daha fazla tadilat yapılmıştır. 1930'larda, komplekse ve kiliseye iç tesisat yapılmıştır ve bina 1978'de yeniden renove edilmiştir. Alt levhada keşiş Gabriel Danbo'nun (1832 AD) Rabban Hürmüz Manastırı’ndaki eserleri ve yaşamı hakkında bir anıt yazıt bulunmaktadır.

Mar Hürmüz Kilisesi:
Mar Hürmüz Kilisesi, yapının içindeki en eski kilisedir ve Rabban Hürmüz dönemine (MS 7. yy) ait olması muhtemeldir. Girişte ziyaretçinin ilk karşısına çıkan modern Kutsal Üçlü Kilisesi'nin arkasında yer almaktadır.

Kilise, doğu-batı yönünde, yüksek, beşik tonozlu bir çatıya sahip uzun ve dar bir yapıdır (bkz. genel görünüş). Kilisenin tamamı kabaca işlenmiş taş bloklardan inşa edilmiştir. Güneydoğu köşesinde Kutsal Üçlü Şapeli'nden geçilen bir giriş kapısı bulunmaktadır. Kilisenin güney duvarının ortasında küçük bir yan odaya açılan ikinci bir kapı vardır. Doğu duvarı sivri kemerle süslenmiş olup, bir sunak için yer bırakılmış olması muhtemeldir. İki sivri taş kemer, dikeylikleriyle tüm yatay alanı üç bölüme ayırır. Birinci kemer iki gömme taş sütunla, ikincisi ise kilisenin güney ve kuzey duvarlarına karşı inşa edilmiş ikincil bir duvarla desteklenmektedir. Kemerlerin içine küçük çiçekler oyulmuştur. Birinci bölümün üzerindeki boşluk, sonradan kilisenin yüksek tonozlu çatısının altında yükselen küçük bir kubbeye dönüştürülmüştür.

Kilisenin duvarlarına toplam on dört niş oyulmuştur. Nişlerin birçoğu küçük yuvarlak kemer şekilde olup, üstte çiçek desenleri ve alt uçta bir haç ile birbirlerinden farklı şekilde süslenmişlerdir. Bir örnekte, fayans kakmalı haç bulunur. Bu nişler hala adak adamak için kullanılmaktadırlar.

1930'lara kadar bu kilisenin penceresi yoktu, günümüzde tavandaki iki açıklık iç mekanı aydınlatmaktadır. Sonraki tarihlere ait ilaveler arasında kuzey duvarında iki kemer arasına yerleştirilmiş iki mezar taşı da bulunur. Taşlardan birinin üzerindeki Arapça yazıt silinmiştir, ikincisindeki yazıtta ise 1879 yılında yakınlardaki Tell Kaif köyünde doğan Mansur Şamun Kawzi'nin adı vardır; 1961 yılında ölmüş ve buraya defnedilmiştir.

Rabban Hürmüz'ün Hücresi:
Dağın yaklaşık 100 m içine uzanan dar bir koridordan geçerek, Rabban Hürmüz'in yaşadığı mağaraya ve ibadetlerini gerçekleştirdiği şapele ulaşılır. Hücrenin kendisi 2 x 2 m2 ve yaklaşık 3 m yüksekliğindedir; mobilya bulunmamaktadır. Bu hücreye giden yol boyunca patriklere ait mezarlar bulunmaktadır (bkz. metnin devamı).

Rahiplerin Hücreleri:
Rabban Hürmüz Manastırı'na yaklaşıldığında, dağın batı yamacında kayalık yüzeye nüfuz eden mağaralar oyulduğu görülmektedir. Bunlar yüzyıllar boyunca burada yaşayan keşişlerin en eski yaşam alanlarıdır. Yaklaşık 400 hücre altı seviyeye dağılmıştır; hücrelerin bazıları dar yollarla birbirine bağlanırken, diğerleri tamamen izole edilmiştir. Bazılarında, yatak işlevi görmüş olması muhtemel, sıra şeklinde kayaya oyulmuş nişler vardır. En üst kattaki hücreler, keşişler tarafından bakılan küçük bahçelere sahipti. En önemli hücre, yaklaşık 40 fit uzunluğunda, 20 fit genişliğinde ve 15 fit yüksekliğinde olan “yemek odası”dır; bu oda aynı anda 100 keşişin oturabileceği kadar büyüktü.2

1930’lara kadar yaklaşık 40-45 hücre kullanımda idi ve sonradan terk edilmişlerdir. Bazı hücreler bugün bile erişilebilir konumda kalırken, diğerleri tamamen erişimden uzaktır. Günümüzde hiçbir hücrede mobilya yoktur. Bazılarında keşişin adını ve hücrede kaldığı yılı belirten Süryanice yazıtlar vardır (bkz. 'Yazıtlar').

Patriklerin Mezarlığı:
Bu mezarlık, Rabban Hürmüz’ün hücresine giden patikada yer almaktadır. MS 15. yüzyıla tarihlenen dokuz mezar vardır. Mezarların her birinin üzeri uzun Süryanice yazıt (bkz. 'Yazıtlar') bulunan mermer levhalar ile kaplıdır. Levhalar başlı başına şaheserlerdir; yazıtlar kabartma olarak oyulmuştur ve kullanılan Estrangela kaligrafisi özenli ve güzeldir. Ayrıca, yazıtların büyük edebi değeri vardır. Yazıtlarda, patrikler alışılmadık bir şekilde birinci tekil şahıs ağzından konuşurlar. Gömü buluntusu olmalarına rağmen, yazıtlar esas olarak Doğu Asur Kilisesi'nin teolojisini ve Kristolojisini yansıtan inançları kayıt etmiştirler.

• 1. Awad 1934.
• 2. Awad 1934.