Midyat Çevre Kültür Evi

Tarih

geç 19.- erken 20. yy.

MAH Belgeleme Tarihleri
Bahar 2015
Alan Türü
Sivil, Ticari ve Konut Mimarisi
Şehir
Midyat (Türkiye)
Vilayet/Bölge
Mardin İli (Türkiye)
    Görseller

    Giriş ve Bitişik Sokaklar

    Giriş Avlusu ve Cepheler

    Misafir Odaları

    Teraslar ve Midyat’a Bakış

    Günümüzde Midyat Çevre Kültür Evi olarak kullanılan yapı, yerel mimari geleneklere göre inşa edilmiş olan, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına tarihlenen (I. Dünya Savaşı öncesi) Midyat'ın tarihi konaklarından biridir. Kasabanın merkezinde bir tepe üzerinde yer alan yapının üst katlarındaki teraslardan Midyat’a ve çevre peyzaja bakmak mümkündür.

    Midyat Çevre Kültür Evi, kesme taştan, yörede yaygın olan pembe-sarı kireçtaşı (yerel olarak “Midyat taşı” olarak bilinir) kullanılarak yapılmıştır. Yapı, şehirdeki çoğu konut gibi güneye bakar. Bina sokaktan yüksekliği üç metreyi aşan ve hafif çıkıntılı bir korniş dışında sade bir mimariye sahip bir duvarla ayrılmıştır. Kemerli giriş karmaşık yaprak desenli dikdörtgen bir bordürle çerçevelenmiştir ve yer döşemeli avluya doğrudan erişim sağlar (bkz. genel görünüş). Kuzeydeki ana yapı dışında avlunun güneydoğusunda da oldukça büyük bir yapı bulunmaktadır. Zemin katta servis odaları, ikinci katta teras ve oturma odaları bulunmaktadır. Avlunun doğu ve batı tarafları, benzer malzemelerle inşa edilmiş ve kabartmalar, kör kemerler ve rölyeflerle süslenmiş bitişik binalar arasında konumlanır (bkz. avlunun batı cephesi).

    Ana binanın cephesi güneye bakar; batı tarafında ise çıkıntılı, iki katlı bir kanat bulunur. Giriş katı sokak seviyesinden yüksektir, merkeze yakın tek bir giriş vardır; bu kapıdan, servis ve depo odalarına geçilir. Yapının yaşam alanları olarak tasarlanan üst katların her biri, planda kademeli olarak küçültülmüştür. Katlar çeşitli motiflerle, özellikle de her katın önündeki merdivenler ve teraslar boyunca neredeyse kesintisiz olarak uzanan korkuluklarla görsel olarak diyalog halindedir. Korkuluğun dekoratif oymaları ve daha genel olarak binanın cephesinin dekorasyonu, üst katlara doğru daha detaylandırılmıştır

    İkinci kata, zemin kattaki girişin sağındaki duvar boyunca batı-doğu yönünde uzanan bir merdivenle çıkılmaktadır. Bu kat geniş bir terasa sahiptir ve duvarlar bezemesizdir (bkz. genel görünüş). Cephe duvarının ortasına yakın bir yerde bulunan kemerli bir eyvan bir dizi odaya açılırken, sağdaki bir kapı diğerine erişim sağlar. Terasın sağ tarafında uzanan bir merdivenle üçüncü kata çıkılır. Bu katın güney tarafında, L şeklinde (binanın batıya doğru uzanan iki katlı, çıkıntılı kanadının çatısının üzerine uzanan) başka bir geniş teras vardır. Bir diğer eyvanın, yuvarlak formlu, iki yanında birer oda vardır. Eyvanın her iki yanındaki pencereler yüksek, üç uçlu nişlerle çerçevelenmiştir.

    Bir iç merdiven ile eyvandan en küçük yüzölçüme sahip en üst kata çıkılır; cephesi tüm bina katları arasında en bezeli olanıdır: pencereleri çerçeveleyen kolonetler, lunetler ve kabartmalar, ve ustaca detaylandırılmış madalyonlar kullanılmıştır. Bu kattaki oymalarla bezenmiş konik bir kaide üzerinde yükselen sütunlarla desteklenmiş ve avluya açılan yarım daire biçimli balkon göze çarpar. Balkon doğuda iç yatak odasını bölen bir sundurmadan, batıda geniş bir terasa uzanır ve muhteşem bir Midyat manzarasına sahiptir (bkz. genel görünüş). Terastan bir merdivenle, yatak odası ve sundurmanın üstündeki düz çatıya çıkılır.

    Yapının kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, bölgedeki benzer konaklar gibi geç Osmanlı dönemine (19. yüzyılın sonları – 20. yüzyılın başlarında, Birinci Dünya Savaşı öncesi) tarihlendirilebilir. Başlangıçta zengin bir Midyat ailesinin konağı olarak işlev görmüştür. 2000 yılında Midyat belediyesi tarafından satın alınmış olup günümüzde halka açıktır. Yapı birkaç atölyeye ev sahipliği yapmakta, ve aynı zamanda kültürel etkinlikler ile film setleri için de kullanılmaktadır. Yatak odalarından bazıları dönem mobilyalarıyla restore edilmiştir.

    Dalkılıç, Neslihan. 2012. “The Architectural Analysis of Traditional Houses of Midyat-Mardin, Turkey.” International Journal of Academic Research 4 (2): 10–31.

    Yanmaz, Sezin. 2001. “Bir tasarım objesi olarak geleneksel Midyat evi.” Ph.D. Diss., Istanbul Technical University (in Turkish).

    İçerik
    Matthew Peebles (2020)