Mor Evgin Manastırı

    Alan Bilgisi

    Mor Evgin (Aziz Eugenius) manastır kompleksi, Türkiye'nin güneydoğusunda Mardin yakınlarındaki Tur'Abdin'in sarp kayalıklarında yer almaktadır; en yakın köy Eskihisar'dır. Yerel geleneğe göre, dördüncü yüzyılın başlarına tarihlenen Mor Evgin bu bölgedeki en eski manastırdır.

    Surrounding Landscape & Ruins; Town of Girmeli

    Batı Alanı: Sur Kapısı ve Manastır Arasındaki Bölge

    Kilise (Dış Cephe)

    Kilise (İç Mekan)

    Kurucunun Mezar Odası

    Keşişlerin Mezar Odası

    Güney Terası ve Meryem Ana Kilisesi (Dış Cephe)

    Kuzey Avlu ve Çevrede Kayaya Oyulmuş Odalar ve Nişler

    Peyzaj ve Kalıntılar; Girmeli Köyü

    Tarihi Fotoğraflar

    Manastır kompleksi Tur ‘Abdin'in yamacına teraslanarak konumlandırılmıştır ve çevrede aynı yamaca oyulmuş birçok keşiş hücresi vardır. Tüm kompleks, kayalıkların eteğinde bir platform üzerinde, çevredeki ovanın 500 m üzerinde bir kale gibi yükselmektedir. Kabaca yontulmuş bloklardan örülmüş yüksek duvarlar kompleksi korumaktadır. Girişi batı tarafındadır. Giriş, kapalı bir avluya açılan dar tonozlu bir odadan oluşur (bkz. genel görünüş). Bu avlu yapının unsurları korunarak birkaç kez yeniden inşa edilmiştir. Güney tarafında, ince duvarlı sütunlardan çıkan beş kemer vardır. İçi doldurulmuş batı kemeri eski bir sütunu korumaktadır ve kuzeybatı köşesinde bir başkası kaideye inşa edilmiş görünmektedir. Her ikisinde de Korint sütun başlıkları kullanılmıştır.

    Manastırın kuzey tarafındaki bir kapı, ana kilisenin uzun, tonozlu nefine açılmaktadır (bkz. genel görünüş). Batı duvarının üst kısmında yer alan pencereler iç mekanı aydınlatmaktadır. Mabed, nef seviyesinden birkaç basamakla yükseltilmiş olan doğu ucunda yer almaktadır. Bu kutsal alanın büyük kemerinin her iki yanında 'sepet sütun başlığı' bulunan yarı serbest sütunlar bulunur. Mihrap, iki sütun ve iki gömülü sütun üzerine oturan kubbeli tuğla bir kanopi ile örtülüdür. Kutsal alanın iki yanında yer alan iki oda, hem mabede hem de nefe açılmaktadır.

    Manastırın doğusunda, bazı keşişlerin mezarlarını barındıran bir mahzeni olan büyük bir mezar odası vardır (bkz. genel görünüş). Bu odanın kuzeyinde, kurucunun, kız kardeşinin ve diğer aile üyelerinin mezarlarının bulunduğu karanlık bir oda vardır (bkz. genel görünüş). Manastır kompleksinin güney ucunda, Meryem Ana Kilisesi’ne bitişik bir teras vardır (bkz. genel görünüş). Kilisenin cephesinde üç tuğla kemer vardır; merkezi kemerin arkasında tuğla bir kubbe ile örtülü küçük kare bir oda yer alır (bkz. genel görünüş). Kubbe, tuğla pandantifler üzerine oturmaktadır ve muhtemelen bölgedeki daha eski bir yapıya ait antik başlıklı sütunlar tarafından taşınmaktadır. Daha doğuda ve kare odanın arkasında, güney duvarına oyulmuş bir sunağı olan tonozlu dikdörtgen bir oda vardır. Manastır içinde biri karanlık odada, diğeri iki avlu arasında olmak üzere iki kuyu bulunmaktadır.

    ”Tanım ve İkonografi' genel kaynakçası: Bell 1924, 310–312; Bell ve Mundell Mango 1982, 3-5, 135; Hollerweger 199, 288–295.

    Manastırda çeşitli yazıtlar bulunmaktadır.

    1. Birinci kitabe kilisenin güneyinde revaklı avlunun kuzeydoğu köşesinde yer almaktadır. Yazıtın bazı bölümleri sıva ile kapatılmıştır, ancak MS 1117/18 yılına tarihlenmektedir: “Senin adına, ey her şeyin Tanrısı, / Tanrı'nın önünde iyi / ve kabul edilebilir bir anma olabilir / ve onun Mesih'i ve  Ruhu / (5) Nisibis şehri / piskoposu Mar Sabrisho için. / ve bu dertler dünyasından ayrıldı /?/… yıl bin dört yüz / (10) ve yirmi ( ) / Marre; bu….. o dua etsin…”
    2. İkinci yazıt MS 1838 tarihli olup aynı avlunun kuzeybatı köşesinde yer almaktadır.
    3. Üçüncü yazıt avlunun hemen batısındaki kuzey-güney odasının tonozunun sıvasına kazılmıştır: “Rabban Havsi/ ve Gog(al)lı mimar Rabban Joseph aracılığıyla bin beş yüz yirmi bir yılında tamamlandı ve bu yıl geldi…”
       

    “Yazıtlar” genel kaynakları: Brock 1980–1981.

    Yerel geleneğe göre, manastır MS 4. yüzyılda kurulmuş; ancak manastırdaki bilinen en eski yazıt MS 12. yüzyıla aittir. Kompleks, uzun tarihi boyunca birkaç kez onarılmış ve yeniden inşa edilmiştir. Yeniden inşa ve restorasyonun çoğu, manastırın orijinal planına sadık kalınarak ve önceki duvar işçiliğinin önemli kısmını koruyarak yapılmıştır. Süryanice yazıtlar, 1271'de piskopos Mor Abdisho'nun önderliğinde ve aynı zamanda mimar olan rahip Rahmon'un yönetiminde gerçekleştirilen restorasyon çalışmasını belgelemektedir (bkz. 'Yazıtlar').1

    Manastır 1838’e kadar Doğu Kilisesi’ne—daha sonra Doğu Asur Kilisesi—aitti ve 1842 itibariyle Yakubi Kilisesi’ne geçmiştir. 1924'te yazan Gertrude Bell, Doğu Kilisesi'nin çöküşünden sonra manastırın tamamen harabeye döndüğünü ve Yakubiler tarafından tekrar onarım gördüğünü belirtmiştir.2 Manastır, son Süryani Ortodoks keşişin 1974 yılında vefatına kadar işlevini sürdürmüştür. Bugün Mor Evgin Manastırı, Türkiye'deki Süryani Ortodoks Kilisesi'nin himayesindedir. MAH ekibinin bölgeyi belgelediği esnada manastırda bir bekçi ve Süryanice çalışan bir bilim insanı yaşamaktaydı ve manastırda çarşamba, cuma ve pazar günleri üç köy için ayin düzenlenmekteydi.

    • 1. Brock 1981, 3.
    • 2. Bell 1924, 3.

    ”Tarihçe” genel kaynakları: Bell ve Mundell Mango 1982, 3; Brock 1980–1981; Hollerweger 1999, 288–295.

    Bell, Gertrude. 1924. Amurath to Amurath. London: Dutton. 

    Bell, Gertrude, and Marlia Mundell Mango. 1982. The Churches and Monasteries of the Tur ‘Abdin. London: Pindar. Reprint, with new preface, notes, and catalogues, of Gertrude Bell’s The Churches and Monasteries of the Tur ‘Abdin (1910) and Churches and Monasteries the Tur ‘Abdin and Neighboring Districts (1913).

    Brock, Sebastian P. 1980–1981. “Notes on Some Monasteries on Mount Izla.” Abr-Nahrain 19: 1–19. 

    Hollerweger, Hans, ed. 1999. Țur ‘Abdin: Living Cultural Heritage. Linz: Freunde des Tur Abdin. 

    İçerik
    Helen Malko (2016)
    İçerik Güncellemesi
    Matthew Peebles (11/27/19)