Alan Bilgisi
Mor Evgin (Aziz Eugenius) manastır kompleksi, Türkiye'nin güneydoğusunda Mardin yakınlarındaki Tur'Abdin'in sarp kayalıklarında yer almaktadır; en yakın köy Eskihisar'dır. Yerel geleneğe göre, dördüncü yüzyılın başlarına tarihlenen Mor Evgin bu bölgedeki en eski manastırdır.
Görseller
Tanım ve İkonografi
”Tanım ve İkonografi' genel kaynakçası: Bell 1924, 310–312; Bell ve Mundell Mango 1982, 3-5, 135; Hollerweger 199, 288–295.
Yazıtlar
Manastırda çeşitli yazıtlar bulunmaktadır.
- Birinci kitabe kilisenin güneyinde revaklı avlunun kuzeydoğu köşesinde yer almaktadır. Yazıtın bazı bölümleri sıva ile kapatılmıştır, ancak MS 1117/18 yılına tarihlenmektedir: “Senin adına, ey her şeyin Tanrısı, / Tanrı'nın önünde iyi / ve kabul edilebilir bir anma olabilir / ve onun Mesih'i ve Ruhu / (5) Nisibis şehri / piskoposu Mar Sabrisho için. / ve bu dertler dünyasından ayrıldı /?/… yıl bin dört yüz / (10) ve yirmi ( ) / Marre; bu….. o dua etsin…”
- İkinci yazıt MS 1838 tarihli olup aynı avlunun kuzeybatı köşesinde yer almaktadır.
- Üçüncü yazıt avlunun hemen batısındaki kuzey-güney odasının tonozunun sıvasına kazılmıştır: “Rabban Havsi/ ve Gog(al)lı mimar Rabban Joseph aracılığıyla bin beş yüz yirmi bir yılında tamamlandı ve bu yıl geldi…”
“Yazıtlar” genel kaynakları: Brock 1980–1981.
Tarihçe
Yerel geleneğe göre, manastır MS 4. yüzyılda kurulmuş; ancak manastırdaki bilinen en eski yazıt MS 12. yüzyıla aittir. Kompleks, uzun tarihi boyunca birkaç kez onarılmış ve yeniden inşa edilmiştir. Yeniden inşa ve restorasyonun çoğu, manastırın orijinal planına sadık kalınarak ve önceki duvar işçiliğinin önemli kısmını koruyarak yapılmıştır. Süryanice yazıtlar, 1271'de piskopos Mor Abdisho'nun önderliğinde ve aynı zamanda mimar olan rahip Rahmon'un yönetiminde gerçekleştirilen restorasyon çalışmasını belgelemektedir (bkz. 'Yazıtlar').1
Manastır 1838’e kadar Doğu Kilisesi’ne—daha sonra Doğu Asur Kilisesi—aitti ve 1842 itibariyle Yakubi Kilisesi’ne geçmiştir. 1924'te yazan Gertrude Bell, Doğu Kilisesi'nin çöküşünden sonra manastırın tamamen harabeye döndüğünü ve Yakubiler tarafından tekrar onarım gördüğünü belirtmiştir.2 Manastır, son Süryani Ortodoks keşişin 1974 yılında vefatına kadar işlevini sürdürmüştür. Bugün Mor Evgin Manastırı, Türkiye'deki Süryani Ortodoks Kilisesi'nin himayesindedir. MAH ekibinin bölgeyi belgelediği esnada manastırda bir bekçi ve Süryanice çalışan bir bilim insanı yaşamaktaydı ve manastırda çarşamba, cuma ve pazar günleri üç köy için ayin düzenlenmekteydi.
”Tarihçe” genel kaynakları: Bell ve Mundell Mango 1982, 3; Brock 1980–1981; Hollerweger 1999, 288–295.
Seçilmiş Kaynakça
Bell, Gertrude. 1924. Amurath to Amurath. London: Dutton.
Bell, Gertrude, and Marlia Mundell Mango. 1982. The Churches and Monasteries of the Tur ‘Abdin. London: Pindar. Reprint, with new preface, notes, and catalogues, of Gertrude Bell’s The Churches and Monasteries of the Tur ‘Abdin (1910) and Churches and Monasteries the Tur ‘Abdin and Neighboring Districts (1913).
Brock, Sebastian P. 1980–1981. “Notes on Some Monasteries on Mount Izla.” Abr-Nahrain 19: 1–19.
Hollerweger, Hans, ed. 1999. Țur ‘Abdin: Living Cultural Heritage. Linz: Freunde des Tur Abdin.