Sultana Mahdokht Kilisesi

    Alan Bilgisi

    Sultana Mahdokht kilisesi Aradin'de, Musul'a yaklaşık 150 km ve Duhok şehrine 50 km uzaklıktadır. Köy, kuzeyde Matin Dağı ve güneyde Kara Dağı ile çevrili Sapna Vadisi’nde yer almaktadır. Süryanice adı, etkileyici doğasını ifade eden 'Cennet Ülkesi' anlamına gelir. Köyün yaklaşık yarım kilometre güneyinde yer alan bu ünlü kilise, muhtemelen antik bir yerleşimin göstergesi olan höyüğün yanında yükselir. 1987'de Aradin köyü, Sultana Mahdokht Kilisesi hariç tamamen yıkılmıştır. Kilise günümüzde halen kullanımdadır ve Irak'ın farklı yerlerinden insanlar burayı ziyarete ve dua etmeye gelmektedirler.

    MS 4. yüzyıla tarihlenen Sultana Mahdokht Kilisesi, erken doğu kiliselerinin sade stilini ve yapım yöntemlerini yansıtır. Beşik tonozlu yapı, kabaca yontulmuş kireçtaşı bloklarından yapılmıştır. Günümüzde sağlam durumda olan yapı yakın zamanda yenilenmiş olmasına rağmen, bina genelinde bazı antik mimari unsurlar ve orijinal kat planı korunmuştur. Modern bir duvar kiliseyi çevreler; bir dış kapı açık avluya açılır (bkz. genel görünüş); bu avlu, dini törenler ve kutlamalar için kullanılır (özellikle her yıl 15 Mayıs'ta yapılan, köyün hamisi Aziz Sultana Mahdokht'u anmak için).

    Kilisenin ana girişi güney tarafındadır ve ilk şapel olan vaftiz şapeline, açılır (bkz. genel görünüş). Bu, zemini iki seviyeden oluşan uzun ve dar bir mekandır: ana girişten başlayıp batı ve doğuya uzanan daha yüksek bir seviye ile şapelin en doğu ucundaki muhtemelen orijinal olan alt seviye. Alt katın güneydoğu köşesinde taştan bir vaftiz teknesi bulunur; karşısında, kuzeyde kilisenin ana mihrabına ve şapele açılan küçük kemerli bir kapı vardır. Üst katın kuzey ve güney duvarlarına, her duvarda dörder olmak üzere sekiz kemerli niş oyulmuştur. Güney duvarının ikinci nişinde bir insan iskeletinin kalıntıları sergilenmektedir: bu kalıntılar arasında bir kafatası, bir grup kemik ve bazı eserler de bulunmaktadır. Bu nişin üzerinde ve güney duvarına gömük şekilde, mezarı bu kilisede bulunan Piskopos Abd al-Ahad Smano Rais'in (1879-1916) hem Arapça hem de Neo-Aramice olan anıt yazıtlarını taşıyan modern bir mermer levha mevcuttur.

    Kilisenin ana mekânı, vaftiz şapelinden daha büyük ve daha geniş olan tonozlu bir neften (bkz. genel görünüş) oluşmaktadır. Ana nefin çatısı, enine kemerli uzun, eğimli bir beşik tonozdan oluşur. Kuzey ve güney duvarlarında birkaç kare niş vardır. Bu mekanın batı duvarında çeşitli büyüklükte pencereler açılmıştır. Doğu duvarı, sağında ve solunda küçük kare kapılarla nefi mihrap alanından ayırır. Sağdaki kapının içinde, muhtemelen antik bir yapıya ait olduğu düşünülen bir sütuna ait kalıntılar bulunmaktadır. Kemerli bir portal, neften sunak şapeline erişim sağlar (bkz. genel görünüş). Mevcut sunak şapeli, modern ahşap mobilyaların yanı sıra, İsa ve Meryem Ana'yı gösteren modern fotoğraf ve tablolarla dekore edilmiştir. Ancak merkezi eser, Aziz Mahdokht ve iki erkek kardeşinin hikayesini ve kardeşini iyileştirerek onu hayata döndüren Aziz Abda ile karşılaşmalarını tasvir eder. Sunak şapelinin iç kısmında kuzey duvarında kare ve kemerli nişler, doğu ve batı duvarlarında ise birkaç kare niş yer almaktadır. Bazılarının içinde haçlar ve çiçekler bulunur; bazılarında ise adak mumlarının konulduğu yer olduğunu gösteren kurum izleri vardır. Artık kullanılmayan çok sayıda aşınmış taş kapı soketi, kilisenin içinde ve dışında yer almaktadır. Bu kapı yuvaları büyük olasılıkla eski bir antik yapıya aittir ve kilisenin içinde erken bir yapıdan kalma izler olarak tutulmuşturlar. Orijinal kiliseyi süslemiş olabilecek imgelerden neredeyse hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Sunağın güneybatı köşesinde, tipik bir doğu haçı ile süslenmiş tek bir tuğla bulunmuştur.

    Son yıllarda, Piskopos Rabban el-Qas'ın önderliğinde, kilise binası büyük ölçüde yenilenmiştir: ana girişi ve iç kapıları genişletilerek, duvarları beyaz alçıyla sıvanmış ve şapelleri elektrikle aydınlatılmıştır.

    Giriş Yazıtı: 'Sultana Mhadokht Kilisesi / MS 4. yüzyıl 319'

    Anıt Yazıtı: “Allah’in kutsal himayesi altında ışıldayan bir kandil ve bir hardal tanesi. Rahmetli baba Abd al-Ahad Smano Rais, 1879'da Aradin köyünde doğdu. 1894'te Musul'daki Aziz John Enstitüsü'ne girdi. Patrik Mar Yousif Amanuael II tarafından, 15 Mayıs 1904'te meslektaşı patrik Yousif Ghenemeh ile rahip olarak atandı. 15 Ağustos 1911'de Aradin'de Kutsal Kalbin Kardeşliği Manastırı'nı yaptırdı. 16 Şubat 1916'da öldü ve Aradin'deki Sultana Mahdokht Kilisesi'ne defnedildi.”

    Sultana Mahdokht Kilisesi'nde bulunduğu düşünülen yazılı bir taş, yapının MS 4. yüzyıla (ve daha spesifik olarak 319-325 yıllarına) tarihlendirilmesine imkan vermektedir. Kilise hakkında daha önce sistematik bir belgeleme çalışması yapılmamış olsa da geleneksel olarak, yapının Aziz Sultana Mahdokht'un iki kardeşiyle birlikte idam edildiği yerde inşa edildiğini düşünülür. Sultana Mahdokht ve kardeşleri, Sasani İmparatorluğu Kralı II. Şapur'un saltanatı sırasında Dorsas prensliğinden sorumlu olan Prens Pholar'ın çocuklarıydı. Evlerine dönerken Sultana'nın en küçük kardeşi atından düşerek komaya girer. Bu zor durumdayken, yakınlardaki bir köyden Aziz Abda, prensin hayata döndürülmesine yardımcı olur. Prens daha sonra kardeşlerine, koma sırasında gördüğü bir rüyayı anlatır; rüyada, bir piskopos Mesih'in tahtının önünde diz çökerek prensin hayatı için dua eder. Bu olay sonrasında, Sultana Mahdokht ve kardeşleri Hıristiyan inancını benimsemişlerdir ve vaftiz edilmek isterler. Haber babalarına ulaştığında, askerleri üç kardeşi bulmak ve onları sorgulamak üzere geri getirmek için gönderir. Üç yıl sonra, aziz ve kardeşleri Aradin köyü yakınlarındaki bir mağarada bulunmuştur. Geleneksel anlatıya göre, kardeşlerin üçü de olay yerinde idam edilmiş ve şimdi Sultana Mahdokht Kilisesi olan yere gömülmüşlerdir. Bugün Sultana Mahdokht'un, hamile kalamayan kadınların dualarını kabul etmesi ve birçok hastayı iyileştirmesi de dahil olmak üzere birçok mucize gerçekleştirdiğine inanılır. Her yıl 15 Mayıs'ta Sultana Mahdokht'u ve inancını kutlamak için farklı inançlardan insanlar bir araya gelmektedirler.

    Abūnā, Albīr. 1985Shuhadāʼ al-Mashriq [Martyrs of the East]. Baghdad: Maṭbaʻat al-Khulūd.

    Scher, Addai. 1900. Kitāb Sīrat ashʹhar shuhadāʼ al-Mashriq al-qiddīsīyīn [History of the Most Famous Eastern Martyrs]. Mosul: Impr. des Pères Dominicains.

    İçerik
    Helen Malko (2016)
    İçerik Güncellemesi
    Matthew Peebles (2019)