Ayn el Bayda

Ayn el Bayda, doğuya doğru yükseltilmiş, taş döşeli bir avluya sahiptir (bkz. Genel Görünüş). Avlunun batı ve güneyinde birbirine yakın yapılar yer alırken, kuzey cephesi alçak bir merdivenle Laliş sokaklarına açılır. Yapı esas olarak kesme taştan inşa edilmiştir; kullanılan taş bloklar özensiz sıralar halinde döşenmiş ve değişiklik gösteren genişliktedirler. Çatıların çoğu, içte beşik tonozlu, dışta ise düz damlı olup, günümüzde ise betondan yapılmıştır. İşlenmemiş taştan yapılmış, yumuşak bir alçı harcı (juss) içine gömülmüş, nervürlü kubbe, yapının yüksekliğini belirlemektedir.

Binanın doğu tarafı ana cephesidir. Ana girişi sivri kemerlidir. Yapının kuzey cephesinde ahşap kapılı daha küçük bir giriş vardır. Bu kapının dış çerçevesi için büyük taş bloklar kullanışmıştır: pervazlar boyunca ikişer adet, ve lento olarak alt tarafı segmental kemer olarak şekillendirilmiş bir başka taş. Başka bir büyük blok ise doğrudan lento üzerine yerleştirilmiştir. Kapının çerçevesi boyunca oyulmuş olan kabartmalar oldukça aşınmıştır. Pervazların yüzeylerinde farklı formlarda vazo kabartmaları bulunur; lento yüzü boyunca ise palmetler oyulmuştur. Lentonun üzerinde bulunan taşta da kabartma ve hatta olası bir yazıt1 tespit edilmiştir ancak bu kabartmalar sonradan tahrip edilmiştir (sol alt köşede tasarımın sadece küçük bir kısmı görülebilmektedir). Ayn el Bayda kabartmalarına benzerlik gösteren örnekler 13. yüzyılın başlarına tarihlenir. Bu tarihleme kabartmaların külliye inşa edilirken veya kısa bir süre sonra yapıldığını düşündürmektedir.2

Ayn el Bayda binası üç bölüme ayrılmıştır ve her biri dikdörtgen şekilli olan vaftiz odasına açılmaktadır (bkz. plan; mekanın kutsallığından dolayı sadece Yezidilerin içeri girmesine izin verildiğinden, iç mekanın MAH ekibi tarafınca belgelenmesi mümkün olmamıştır). Binanın güneydoğusundaki büyük kemer, Kaniya Spi'ye geçiş odası görevi gören geniş bir eyvana açılır (bu mekandan Kaniya Spi’nin bir diğer isminin türetilmiştir). Burada, Beyaz Kaynak Suyu, dikdörtgen bir sarnıca dolmaktadır. Kubbenin altında yer alan bu oda, günümüzde ana vaftizhane olarak kullanılmaktadır.3 Kaynak suyu diğer iki vaftiz odasına yeraltından yönlendirilir. Eski geleneklere göre Kaniya Kurke ve Kaniya Keçka— sırasıyla, erkek ve kızların kaynak suyu—olarak kullanılmışlardır, fakat günümüzde kullanılmamaktadırlar. Su önce Kaniya Spi'nin hemen kuzeyindeki Kaniya Keçka'ya akar. Bu odaya yapının kuzeybatı köşesindeki yuvarlak bir eyvan ve şekli bozuk olan bir ön odadan girilir. Daha sonra su, binanın kuzeydoğu tarafındaki—bu alana kabartmalarla bezeli, taş çerçeveli kapıdan geçilerek avludan girilirdi—Kaniya Kurke'ye akar, ve binanın kuzeyinden çıkarak bir toplama havuzuna akar.

• 1. Benzer taş çerçeve ve aynı yerde yazıt örneği için bkz. Drower 1941, Lev. 159.
• 2. Bkz. Açıkyıldız 2010, 180.
• 3. Daha önce dini gereçlerin arındırılması işlevini görüyordu; bkz. Fisher ve Zagros 2018, 204–205.