Ishkewt-i Kur i Kich; Ashkawt-i Kur i Kich; Kur u Kič; Kurh u Kich
MÖ yak. 600-330
Görseller
Alan Bilgisi
Ishkewt-i Kur u Kich (“Oğlan ve Kız Mağarası”) geleneksel olarak “Medyan” olarak bilinen kaya mezarlarının tipolojisine aittir, ancak bunlar günümüzde genellikle Ahameniş dönemine atfedilmektedir. Irak Kürdistanı'nda bulunan bu tür iki mezardan biridir ve daha iyi bilinen Ishkewt-i Kızkapan örneği 2-3 km kuzeyindedir. Süleymaniye/Slemani ilinde, Şornak köyü yakınlarında, Sar Sird tepelerinin güneyinde ve Banzad kayalıklarında bulunur (bkz. bölgenin planı). Görünüşe göre yarım kalmış olan mezar, yamaç yüzünün dar ve doğal terasının üzerine oyulmuştur, Çarmaga Vadisi’ne ve uzaktaki Piramagrun Dağı’na bakar (bkz. genel görünüş).
Tanım ve İkonografi
“Tanım ve İkonografi” genel kaynakları: Edmonds 1931, 190–191; von Gall 1966, 25-27 (no. 5); von Gall 1974, 142; von Gall 1988, 580-582; Bahrani 2017, 300–302.
Tarihçe
Kur u Kich mezarının hangi döneme tarihlendirilmesi gerektiği önemli tartışmalara yol açmıştır. 1930'ların başlarında batılı bilim insanları tarafından keşfedilmesinden sonraki yıllarda, Ernst Herzfeld'in kaya mezarları kronolojisinin Medyan evresine (MÖ 7. yüzyılın sonları - 6. yüzyılın başları) yerleştirildi.1 Ancak, 1960'lardan beri Hubertus von Gall bu şemaya karşı çıkmış, ve bu ve benzeri mezarların çoğunu Ahameniş dönemine tarihlendirmiştir. Von Gall’a göre mezar imparatorluk sınırları içinde yerel, yarı bağımsız bir hükümdar için inşa edilmişti.2 Yarım bırakılma sebebi ya da kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir.
Belirsiz olan yalnızca mezarın inşası değildir; sonrasındaki tarihçesi de bilinmemektedir. Ancak, 1930'larda Cecil J. Edmonds'un alanı ilk ziyareti sırasında, yerel Kürtler mezarın varlığını biliyorlardı. Edmonds'a göre adı (Kürtçe “Erkek ve Kız”), mezarın Tabin nehrinin ötesinde bir prensesi seven genç bir prens için yapıldığı efsanesine dayanmaktaydı.3 Prenses ziyaretlerini kolaylaştırmak için ona bir köprü inşa etmiş, ancak köprü çöktüğünde ve genç boğulduğunda aşkları trajediyle sona ermişti.
Eski Yayınlar
Mağara, Batılı kaşifler tarafından belgelenmeden önce orada yaşayan Kürtler tarafından biliniyordu (bkz. “Tarihçe”). 1931'de Süleymaniye mutasarrıfı Ahmed Bey-i Tevfik Bey, o sırada Irak Eski Eserler Müdürü olan Cecil J. Edmonds'u hem Kızkapan hem de Kur u Kich konusunda bilgilendirmiştir; Edmonds, diyagramlar ve fotoğraflar da dahil olmak üzere her iki mezarla ilgili çalışmasını 1934'de yayınladı.1
- 1. Edmonds 1934; bkz. Edmonds 1957, 211-212.
Seçilmiş Kaynakça
Bahrani, Zainab. 2017. Art of Mesopotamia. New York: Thames & Hudson.
Edmonds, Cecil J. 1934. “A Tomb in Kurdistan.” Iraq 1: 183–192.
Edmonds, Cecil J. 1957. Kurds, Turks, and Arabs: Politics, Travel and Research in North-Eastern Iraq. London: Oxford University Press.
Herzfeld, Ernst. 1941. Iran in the Ancient East. London: Oxford University Press.
Mahdi, A. 1950. “Archaeological Sites in the Surdash Region of Sulaimaniyah Province.” Sumer 6: 231–243 [in Arabic].
Von Gall, Hubertus. 1966. “Zu den ‘medischen’ Felsgräbern in Nordwestiran und Iraqi Kurdistan.” Archäologischer Anzeiger, 19–43.
Von Gall, Hubertus. 1974. “Neue Beobachtungen zu den sog. medischen Felsgräbern.” Proceedings of the IInd Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, edited by Firouz Bagherzadeh, 139–154. Tehran: Iranian Centre for Archaeological Research.
Von Gall, Hubertus. 1988. “Das Felsgrab von Qizqapan: Ein Denkmal aus dem Umfeld der achämenidischen Königsstrasse.” Baghdader Mitteilungen 19: 557–582.