پلیكانە كۆنەكان

شاری ئامێدی-ئەكرۆپۆڵس، كە دەکەوێتە شوێنێكی بەرزەوە، و شێوەیەكی هێلكەیی هەیە كە تەوەرە درێژەكەی بە ئاڕاستەی باكور-باشورە، ڕەوتی ڕۆژئاوای شارەكە دەكەوێتە كۆتایی ئاڕاستەی باشوری قەڵاكەوە. ڕاڕەوەكە لە ئاراستەی سەركەوتنیدا چەند سەكۆیەك دەگرێتەخۆ كە بۆ گۆڕینی ئاراستەی ڕۆشتن بەكاردێت، زیاتر لە كاتژمێرێك پێویستە بۆ ئەوەی لە سەرەتای ڕاڕەوەكەوە بگەیتە دەروازەی موسڵ لە لوتكەكەدا، پێكهاتوە لە ڕاڕەوێكی گڵ بە دریژایی دەرچەكانی خواروو، هەرچەندە هەندێك بەردی نەقاڕكراو بەدرێژایی ڕێگاكە بەشێوەیەكی پچڕ پچڕ دەردەكەون، كە لە وانەیە لێرەدا ئاماژە بێت بۆ هەندێك دەست تێوەردان و بەشداری تەلارسازی. ڕێگای سەركەوتنەكە ڕوپۆش و پلەبەندكراوە بە درێژایی دەرچەكانی سەرووی، لەناویاندا ئەو سەكۆیانەش كە بۆ گۆڕینی ئاڕاستە بەكارهاتون، ئەمانەش بە ڕوونی لەو كۆمەڵە بەردەدا دەردەكەوێت كە لەو شوێنەدا دیارە هەروەها ئەو خانووە هاوچەرخەش كە هێشتا ماوە. لە سەرەتادا، تەڵاشە بەرد یان خڕە بەرد بە شێوەیەكی ناڕێك بە درێژایی ڕێگاكە دانڕاون، كە نە پانی و نە لێژیان یەكسان نیە، چەند پارچە ڕوتەختێك ڕیز كراون و ڕاخراون بە شێوەكی ڕێك و پێك یاخود زۆر بەباشی پارێزراون، هەندێك ناوچەی وا دەردەكەوێت كە ڕوپۆش كرابێت زیاتر لەوەی كە پلەبەندكرابێت، هەمان جۆری بەردی سپی بەبەردەوامی بەكارهاتوە بە درێژایی بیناكە، ئەو چەوەی بەكارهاتوە بە قەبارە و شێوەی جۆراوجۆرە و بە گشتی ساف و لوس نەكراوە یان بە كەمی نەقاڕ كراوە، لەكاتێكدا یەكە درێژبوەكان كە پلیكانەكان پێكدەهێنن گەورەترین یەكەن كە بەكارهێنرابن. كونی شوێنی كۆڵەكە ڕەسەنەكان بەڕوونی دەتوانرێت ببینرێت لە چەند شوێنێكی جۆراوجۆردا.

ڕێگاكە لە باشترین بارودۆخی پاراستنیدایە لە دوای سەكۆی كۆتایی پێش دەروازەی موسڵ، لەو ماوە پلەبەندكراوەدا كە بە درێژایی دیوە لێژەكەدا بەرەو باشور درێژ دەبێتەوە، و ڕێبوارانی بەرەو سێ هەڵكۆڵراوە بەردینیەكە هەڵدەگرێت، كە بۆ سەردەمی ئەشکانییەكان دەگەڕێنەوە، یەكەمیان بە تەواوەتی دەكەوێتە سەر سەكۆی پلیكانەكە، ئەمەش دەرفەت دەدات كە زۆر بە ڕوونی بە درێژایی ڕەوتەكە ببینرێت (نەخشەكە ببینە، پانۆڕاما ببینە، دوبارە داڕشتنی فۆتۆگرامێتری ببینە). لێرەدا، لە بەردەم هەر پلیكانەیەكدا ڕیزێك لە بەردی لاكێشەیی ڕێكخراوە، كە شێوەی یەكە ڕاخراوەكان وەردەگرن، بەڵام ئەو چەوەی كە پلیكانە بچوكەكان پردەكاتەوە بچوكترە و ناڕێكترە لە شێوە و شوێنی دانانیدا. لە دەیەكانی دواییدا، بۆ پشتگیریكردن و قایمكردنی پلیكانە بەردینیەكان پەنابراوەتە بەر پاڵپشتیكردنی بە كۆنكریت لەو ناوچانەدا كە نزیك دەروازەكەن. ئەو بەربەستەی كە تا كۆتایی درێژدەبێتەوە لەم دواییانەدا گوڕانكاری بەسەردا هاتوە، كە لە حەفتاكانی سەدەی بیستەمدا دەستیپێکردوە لەو کاتەی كە دەروازەی موسڵ دووبارە دروستكرایەوە.وێنەكان لە ساڵی 1972، پێش دوبارە دروستكردنی دەروازەكە، ئەوە ڕوون دەكەنەوە كە بەربەستەكە بوونی نەبووە لەو كاتەدا، بەڵام لە وێنەكاندا كە لەنەوەدەكانی سەدەی بیستەمدا چركێنراوە دەردەكەوێت، بەڵام بەم بەرزیەی ئێستای نیە.  وێنە سەرتاییەكان ئەوە نیشان دەدەن كە هەندێك كات لە بەردی سەفتەكراو دروستكرابو بەجۆرێك كە كەمتر ڕێكخرابو، پلیكانەكە بەرەو باشور بە ناو دەروازەی موسڵ دا درێژدەبێتەوە. (سەیری پانۆڕاما بكە) لە دوای پێچە تیژەكەی ڕۆژهەڵاتەوە بەرەوە شارەكە دەكرێتەوە (سەیری پانۆڕاما بكە).

ئەم پلیكانەیە لە نزیكەوە خوێندنەوەی بۆ كراوە و نەخشەی بۆ كراوە لە لایەن تیمی زانكۆی كۆڵۆمبیاوە، سەرەڕای ئەوەی كە هیچ كنینێكی بۆ ئەنجام نەدراوە تاكو ئێستا.پلیكانەكە بەشێكە لە پڕۆژەی زانكۆی كۆڵۆمبیا كە بە هاوكاری لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری دهۆك و ڕێكخراوی شوێنەواری كوردی (KAO) جێبەجێ دەكرێت، پڕۆژەی نۆژەنكردنەوەی ئامێدی لە لای زینب بحرانی بەڕێوە دەبرێت، وەرزی یەكەمی كارەكەی لە ساڵی 2019 دەستیپێكردوە، و ڕاپۆرتێكی سەرتایی بەدوادا دێت.  بەڵام زۆر ڕوونە كە لە هەمان قۆناغی نیشتەجێبونی هەڵكۆڵراوە ئەشکانییەكاندا دۆزراوەتەوە، لەوانەیە لەو كاتەدا ئەكرۆپۆڵس (شاری بەرز) قایم كرابێت، هەرچەندە ئەم پرسە بە بەڵگەی بینراو پشت دەبەستێت. دیوارە ڕاگرە گەورەكە كە ڕاستەوخۆ دەكەوێتە ژێر بەربەستی پلیكانەی سەرووەوە، لە پارچە بەردی نیمچە چوارگۆشەی ئاشلار دروستكراوە و بە ڕێز دانراوە. بینایەكی هاوشێوە لە سەرەوە لە نزیك دەروازەی موسڵ دۆزراوەتەوە؛ لێرەدا لەگەڵ دیوارێكی جیاواز لە دروستكردندا تێكەڵ بوە، لە وانەیە هی سەردەمی زەنكیەكان بێت، سەدەی 12 زایینی، بۆیە دەبێت كە پێشتر دروستكرابێت، دیارنیە كە ئاخۆ ئەو قایمكردنە سەرەتاییانە لە سەردەمە دێرینەكاندا كراوە هاوكات بوە لەگەڵ هەڵكۆڵراوەكان و پلیكانەكەدا، یان دەگەرێتەوە بۆ پێش حكومڕانی زەنكیەكان بۆ ناوچەكە. ئامێدی قەڵایەكی گرنگ بو لە سەرەتای سەدەكانی ناوەراستدا (سەیری تاوتێكردنەكانی پێگەی ئامێدی بكە). بەڵام لەبەر ئەوەی بیناكەی كە لەژێر بەربەستەكەدایە وەك دیواری ڕاگر ئیش دەكات، پێدەچێت لەهەمان كاتی دروستكردنی پلیكانەكەدا دروستكرابێت كە پشتگیری دەكات، پلیكانە بەردینەكە بە درێژایی ڕەوتی سەرووی دیوی ڕۆژهەڵاتی قەڵاكە دروستكراوە، زۆربەی ئەم ڕاڕەوە خاپوركراوە لە سەرەتاكانی سەدەی 20 و بەشێكی زۆری پێكهاتەكەی لە دەستچوە، بەڵام پێشتر لە وێنەیەكدا دۆكیومێنتكراوە، لە كۆتاییەكانی سەدەی نۆزدەدا، كە بە دیوی دەروازەی زێباردا گیراوە، وا دەردەكەوێت كە بەهەمان بەرد و تەكنیك دروستكرابێت و پێدەچێت كە بگەڕێتەوە بۆ هەمان سەردەمی دروستكردنی پلیكانەكەی ڕۆژئاوا.